Κάθε χρόνο στην Ελλάδα, κάθε ένας από εμάς πετάει 44 κιλά φαγητού. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτή η αναλογία φτάνει τους 88 εκατομμύρια τόνους! όταν την ίδια στιγμή πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι στον πλανήτη, πεινάει. Η σπατάλη φαγητού ή «Food Waste» είναι μια τεράστια υπόθεση με ηθικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις, που έχει ευτυχώς αρχίσει να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης ακόμη και σε διεθνή οικονομικά και πολιτικά φόρουμ.

Γιατί όμως οι άνθρωποι πετάμε το φαγητό;

Παλιότερες γενιές, λόγω και της έλλειψης φαγητού, είχαν την φιλοσοφία να μην πετούν τίποτα. Αγόραζαν και κατανάλωναν την ποσότητα τροφίμων που χρειάζονταν χωρίς υπερβολές. Όμως η πρόσβαση σε όλο και περισσότερες τροφές και η οικονομική ευμάρεια δημιούργησε γενεές που δεν σέβονται το φαγητό. Απλά το καταναλώνουν!

Πολλά κράτη, κυρίως στον δυτικό κόσμο, μπαίνουν πλέον στη διαδικασία να θεσμοθετήσουν μέτρα για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο όπου τόνοι τροφής καταλήγουν σε χωματερές, πριν είναι πολύ αργά.
Κι αυτό γιατί εκτός από την ανθρωπιστική πλευρά, όταν βλέπεις φαγητό στα σκουπίδια και ανθρώπους να το αναζητούν εκεί, το ζήτημα έχει οικονομικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις που το καθιστούν ως ένα από τα φαινόμενα της σύγχρονης ανθρώπινης παθογένειας.

Τα τρόφιμα που πετιούνται καθημερινά από τα μαγαζιά εστίασης και τροφίμων στις πιο αναπτυγμένες χώρες είναι αρκετά να υπερκαλύψουν τις ανάγκες των ανθρώπων που μαστίζονται από την πείνα, σύμφωνα με στοιχεία της Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, γεγονός που δίνει διαστάσεις παραλογισμού στο πρόβλημα.

«Το θέμα της σπατάλης τροφίμων δεν αφορά μόνο τους πολίτες, τον τελικό καταναλωτή. Αφορά επίσης όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας στο κομμάτι της διατροφής. Από την πρωτογενή παραγωγή, τη μεταποίηση, τη διανομή και τέλος την κατανάλωση».
Έρευνα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου έδειξε πως τα ελληνικά νοικοκυριά πετούν στον κάδο των απορριμμάτων τρόφιμα, είτε γιατί έληξαν, είτε εξαιτίας κακού προγραμματισμού στην ποσότητα και τις μερίδες του μαγειρεμένου φαγητού. Μάλιστα, αν ψάξει κανείς στα σκουπίδια μιας ελληνικής οικογένειας, αυτά που θα βρει είναι κυρίως φρούτα, μαγειρεμένο φαγητό, λαχανικά, ψωμί και γαλακτοκομικά προϊόντα.

Αντίστοιχη μελέτη για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμά ότι περίπου 10% από τους 88 εκατομμύρια τόνους υπολειμμάτων φαγητού ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι τρόφιμα που έχουν λήξει.
Για το λόγο αυτό έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να καταργηθεί τελείως «το ανάλωση κατά προτίμηση» που αναγράφεται σε όλες τις συσκευασίες όταν πρόκειται για τρόφιμα μακράς διαρκείας, όπως μακαρόνια, ρύζι, όσπρια κτλ. που πολλές φορές σχετίζεται περισσότερο με το μάρκετινγκ και κατά πολύ λιγότερο με την ασφάλεια των τροφίμων

Ποιες πολιτικές εφαρμόζουν άλλες χώρες

Οι Αμερικάνοι είναι από τους λαούς που πετούν τα περισσότερα τρόφιμα από κάθε άλλον. Πάνω από 60 εκατομμύρια τόνους φαγητού το χρόνο, που κοστίζουν 162 δισεκατομμύρια δολάρια καταλήγουν στις χωματερές. Το παράδοξο είναι, ότι η σπατάλη φαγητού είναι πολύ αυξημένη σε φτωχές χώρες της Αφρικής και κυρίως της Νότιας Αφρικής. Θα έλεγε κανείς, ότι ο άνθρωπος πιστεύει ότι διαφοροποιείται όχι από την ποιότητα των τροφών που καταναλώνει αλλά από την ποσότητα που πετά.

Η Γαλλία σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, έχει ψηφίσει νόμο με τον οποίο δεσμεύει τα σουπερμάρκετ να προσφέρουν όλα τα τρόφιμα που δεν έχουν πουληθεί και είναι ακόμη κατάλληλα, σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Στην αντίθετη περίπτωση απειλούνται με πρόστιμα έως 75.000 ευρώ ή δύο χρόνια φυλάκιση.

Στη Δανία δημιουργείται ένα ολόκληρο κίνημα κατά της σπατάλης της τροφής, με τους πολίτες να αποδέχονται πλέον ότι η σπατάλη αυτή είναι άσκοπη. Οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί η σπατάλη φαγητού κατά 25% από το 2010 ενώ το 2016, η κυβέρνηση επιδοτεί project εξοικονόμησης τροφίμων με περισσότερα από 670.000 ευρώ.

Στην Ελλάδα δυστυχώς είμαστε πολύ πίσω. Αν και δεν διαθέτουμε ιδιαίτερο πλούτο ως πολίτες, έχουμε τη συνήθεια να ψωνίζουμε περισσότερα από όσα πραγματικά χρειαζόμαστε. Κι αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου δημιουργεί μια εικόνα «κακομαθημένων νεόπλουτων».

Η σπατάλη τροφίμων και οι περιβαλλοντικές συνέπειες

Τα περισσότερα τρόφιμα καταλήγουν σε χωματερές, όπου αποσυντίθενται και εκπέμπουν μεθάνιο. Συνολικά τα αποσυντιθέμενα τρόφιμα δημιουργούν 3,3 δισεκατομμύρια τόνους αερίων του θερμοκηπίου ετησίως, περίπου το 7% των συνολικών εκπομπών. Για το περιβάλλον η μείωση της σπατάλης τροφίμων έχει τον χαρακτήρα του κατ’ επείγοντος.

Σ’ έναν πλανήτη που οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται είναι παράδοξο κανείς να πετά στα σκουπίδια τρόφιμα. Όχι μόνο γιατί υπάρχει κόσμος δίπλα μας που πεινάει ή δεν έχει αρκετή τροφή, αλλά γιατί η «κουλτούρα του φαγητού» πρέπει να επαναπροσδιοριστεί μέσα μας.

Το φαγητό είναι αγαθό, όχι στοιχείο επίδειξης οικονομικής ευρωστίας. Και μόνο όταν το σεβόμαστε το απολαμβάνουμε.