Τι σου δημιουργεί άγχος;
Ενας πολύ συνηθισμένος παράγοντας άγχους σ’ όλες τις ηλικίες είναι η αβεβαιότητα. Το να μην ξέρεις τι θα συμβεί παρακάτω στη ζωή σου. Παράγοντας άγχους και ταυτοχρόνως μία σταθερά στη ζωή όλων. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται…
Όλοι πρέπει να μάθουν να ζουν με την αβεβαιότητα, θέλοντας και μη. Ακόμα και όταν κάτι τρομερό σου έχει συμβεί, και προσπαθείς να βρεις μια σιγουριά, ότι δεν θα ξανασυμβεί, η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να στο υποσχεθεί αυτό. Το μόνο που μπορείς να κάνεις, είναι να ελπίζεις ότι δεν θα ξανασυμβεί. Να ξαναβρίσκεις τις δυνάμεις σου, τις αντοχές σου και να ξαναπροσπαθείς, γιατί η ζωή δεν τελειώνει με μια αναποδιά.
Πολλές φορές καταστάσεις αβεβαιότητας μπορεί να προκαλέσουν πολύ έντονα συναισθήματα, ίσως και πιο επώδυνα από έναν σωματικό πόνο. Επειδή η αβεβαιότητα μπορεί να είναι τόσο επώδυνη, ο εγκέφαλός σου ξοδεύει πολύ χρόνο προσπαθώντας να την αποφύγει.
Αν προσπαθήσεις να σχεδιάσεις τη ζωή σου ανά κατάσταση, θα ματαιώσεις τη συναισθηματική σου εξέλιξη. Οι απόπειρες να μειώσεις την αβεβαιότητα σε κάθε κατάσταση που εμφανίζεται, απορροφούν την ενέργειά σου, επειδή δεν κατανοείς τις βαθύτερες δυναμικές που δημιουργούν συναισθηματικό πόνο στις διάφορες καταστάσεις.
Η αβεβαιότητα έχει έναν προβλέψιμο ρυθμό στην ενέργειά της, έναν τρόπο που σε κάνει να σκέφτεσαι και να αισθάνεσαι ανεξάρτητα από την κάθε κατάσταση. Γίνεσαι πολύ πιο ισχυρή συναισθηματικά όταν αποσύρεις την προσοχή σου από την επίλυση κάθε άλυτου σεναρίου και αντ’ αυτού εστιάζεις περισσότερο στο πρόσωπο που συστηματικά γίνεσαι στη σκιά της αβεβαιότητας.
Δεν πρέπει να προσπαθείς να αποφύγεις την αβεβαιότητα, γιατί απλά δεν μπορείς. Αντίθετα, πρέπει να μάθεις να εξελίσσεσαι μαζί της. Αυτή είναι μια εξαιρετικά σημαντική διάκριση, επειδή, παραδόξως, είναι τα πράγματα που κάνεις για να αποφύγεις την αβεβαιότητα -και όχι η ίδια η αβεβαιότητα- που προκαλούν το μεγαλύτερο μέρος του συναισθηματικού σου πόνου.
Οι υπερβολές, η υπερβολική σκέψη, η υπερκόπωση, η υπερπροσπάθεια και ούτω καθεξής, είναι αντιδράσεις αποφυγής του πόνου. Μπορεί να εργάζεσαι επειδή το απολαμβάνεις, αλλά υπερπροσπαθείς επειδή φοβάσαι τι μπορεί να συμβεί αν δεν το κάνεις. Η πράξη της σκέψης πιθανότατα σου προσφέρει άφθονη ευχαρίστηση, αλλά η υπερβολική σκέψη είναι βάναυση. Και εκεί που η προσφορά είναι απολαυστική, η υπερπροσφορά εξαντλεί. Οι υπερπροσφορές είναι όλα μια άμυνα ενάντια στο άγχος.
Σύμφωνα με τη λογική αν προσπαθήσεις περισσότερο, αν σκεφτείς περισσότερο, τότε θα είσαι ασφαλής. Όλες οι μορφές άγχους, από τις ήπιες έως τις παθολογικές, μπορούν να κατανοηθούν ως μια δυσλειτουργική σχέση με τη βεβαιότητα.
Για να αντιμετωπίσεις δυναμικά τη ζωή που δεν σου υπόσχεται καμία απολύτως βεβαιότητα, βοηθάει να συνειδητοποιήσεις πρώτα πώς εξελίσσεται η ενέργεια της αβεβαιότητας.
Πάρε για παράδειγμα το μετατραυματικό στρες (PTSD). Το PTSD δεν μπορεί να διαγνωστεί ενώ οι άνθρωποι βρίσκονται στη δίνη ενός ενεργού τραύματος, όπως η μάχη. Δεν μπορείς να διαγνώσεις το PTSD στη μέση μιας εμπόλεμης ζώνης, επειδή οι αντιδράσεις που καθιστούν το PTSD παθολογικό σε ένα μη τραυματικό περιβάλλον είναι εξαιρετικά προσαρμοστικές εν μέσω τραύματος. Πράγματα όπως η υπερδιέγερση, το αίσθημα συνεχούς επαγρύπνησης ή η αδυναμία ύπνου μπορεί να σου σώσουν τη ζωή αν βρίσκεσαι σε πόλεμο.
Όταν οι άνθρωποι επιστρέφουν στο σπίτι τους σε ασφαλή περιβάλλοντα αλλά οι συμπεριφορές που αναζητούν ασφάλεια επιμένουν, τότε αρχίζει η παθολογία. Το μετατραυματικό στρες δεν έχει να κάνει με το ότι τα επικίνδυνα πράγματα είναι επικίνδυνα, έχει να κάνει με την αδυναμία να βλέπεις τα ασφαλή πράγματα ως ασφαλή.
Στη δική σου ζωή, τα πράγματα που κάνεις για να κρατήσεις τον εαυτό σου ασφαλή από τον πόνο -η υπερβολή, η υπερκόπωση, η υπερπροσφορά, η υπερδέσμευση- είναι οι κύριες αιτίες του πόνου σου. Η ακραία αναζήτηση ασφάλειας είναι ο πυρήνας κάθε επώδυνης μορφής άγχους: Το μετατραυματικό στρες, το κοινωνικό άγχος, το γενικευμένο άγχος, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Ανεξάρτητα από το αν υποφέρεις από κλινικό άγχος ή όχι, έρχεται ένα σημείο όπου οι συμπεριφορές που χρησιμοποιείς για να είσαι ασφαλής από την αβεβαιότητα γίνονται οι ίδιες οι συμπεριφορές που σε τραυματίζουν.
Για παράδειγμα, όταν δεν είσαι σίγουρη αν οι άνθρωποι σε συμπαθούν πραγματικά, οπότε υπερβάλλεις γύρω τους, προσπαθώντας να γίνεις μια εκδοχή του εαυτού σου που θεωρείς ότι εκείνοι πιστεύουν ότι πρέπει να είσαι. Και μετά αναρωτιέσαι γιατί το να βρίσκεσαι κοντά σε ανθρώπους είναι τόσο εξαντλητικό.
Η αβεβαιότητα δρα στον εγκέφαλο και το σώμα σου με προβλέψιμους τρόπους. Μπορεί κάποιες καταστάσεις να κάνουν τις σκέψεις σου να ταξιδεύουν ή την καρδιά σου να χτυπάει πιο δυνατά; Φυσικά! Η ενέργεια της αβεβαιότητας επηρεάζει το νευρικό σου σύστημα με παρόμοιους τρόπους σε μια σειρά διαφορετικών καταστάσεων.
Πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι το άγχος και η ενέργεια της αβεβαιότητας είναι που δημιουργούν διάφορες καταστάσεις. Πρέπει να γίνεις ο ήρωας της δικής σου ιστορίας για να μπορέσεις να διαχειριστείς αποτελεσματικά την αβεβαιότητα. Βάλε τέλος στις ερωτήσεις «τι θα γινόταν αν;» και εστίασε στο παρόν σου. Πρέπει να αποδεχτείς ότι κάποια πράγματα είναι πέρα από τον έλεγχό σου, και τότε θα μπορέσεις να ζήσεις πιο απελευθερωμένα.
