H διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας δεν είναι εύκολη υπόθεση! Πράγματι, ποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί το αντίθετο; Η διαπαιδαγώγηση αποτελεί μια διαδικασία περίπλοκη, πολυπαραγοντική, αέναη κατά την οποία διακυβεύονται βέβαια και πολλά πράγματα.

Πώς να αναθρέψουμε ωστόσο σωστά τα παιδιά μας; Αυτό το ερώτημα πλανάτε συνεχώς πάνω από τα κεφάλια όλων των γονέων και πολύ από εμάς είναι σίγουροι ότι δεν θα επιτελέσουν με τον καλύτερο τρόπο το έργο τους. Η συνέπεια θα είναι ότι τα παιδιά θα δυσκολευτούν πολύ στον στίβο της ενήλικης ζωής τους.

Σύμφωνα όμως με τις νεότερες στατιστικές έρευνες,  οι περισσότεροι γονείς επιδεικνύουν απόλυτη εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους! Είναι πεπεισμένοι ότι έχουν μεταλαμπαδεύσει τα σωστά μαθήματα ζωής και τις απαραίτητες αξίες στους διαδόχους τους. Παρόλα αυτά όμως, παρατηρείται πολύ συχνά το φαινόμενο να διδάσκουμε ασυνείδητα στα παιδιά μας λανθασμένες αντιλήψεις, όπως τις έχουμε διδαχθεί και εμείς, που δεν ευσταθούν στον σύγχρονο κόσμο.

Η σύγχρονη επιστήμη της ψυχολογίας έχει καταρτήσει έναν  πίνακα με τις 8 λανθασμένες πεποιθήσεις ζωής που μεταδίδουμε στα παιδιά μας, συχνά μάλιστα ασυνείδητα χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Ταυτόχρονα όμως θα παραθέσουμε και μερικές υγιείς εναλλακτικές προτάσεις που θα συμβάλουν ώστε τα παιδιά μας να αναπτυχθούν σε ενήλικες με  δυνατή προσωπικότητα, αυτοπεποίθηση και αυτονομία.

Στο σημερινό μας άρθρο θα μιλήσουμε για τις 4 πρώτες εξ αυτών. Για τις άλλες 4 λανθασμένες πεποιθήσεις θα είμαστε μαζί την Δευτέρα 14 Δεκεμβρίου.

1η λανθασμένη πεποίθηση: «Μην είσαι μαρτυριάρης!»

Όταν ένα παιδί διαμαρτύρεται στους γονείς του για κάτι που έχει κάνει ένα άλλο παιδί, η αυθόρμητη απάντηση που θα δώσει ένας γονέας, θεωρώντας μάλιστα ότι κάνει το σωστό, είναι: «Μην είσαι μαρτυριάρης!». Και βεβαίως είναι αξιέπαινο το να διδάξεις στα παιδιά σου να λύνουν μόνα τους τα προβλήματά τους, αυτό όμως είναι άλλο θέμα.

Τι σημαίνει αυτό στην πραγματικότητα; Η επιστήμη έχει καταδείξει ότι, τα παιδιά που έχουν μάθει να μην μαρτυρούν τα κακώς κείμενα, έχουν την τάση να μην εκφράζουν λεκτικά τα πραγματικά προβλήματα που τους απασχολούν στο σχολείο.

Το παιδί αυτό μπορεί έτσι να γίνεται θύμα bulling ή ακόμη χειρότερα να κακοποιείται από κάποιον ενήλικα  και να μην το «μαρτυράει» από φόβο μην χαρακτηριστεί ως μαρτυριάρης. Επιπλέον, όταν ένα παιδί μάθει να κρατάει μυστικά από τους γονείς του, δεν θα μιλήσει ακόμη και όταν σοβαρέψουν τα πράγματα.

Ποια θα ήταν όμως η ενδεδειγμένη εναλλακτική πρόταση

Να είστε δεκτικοί και ειλικρινείς! Διδάξετε στα παιδιά σας να μιλούν ελεύθερα και ανοιχτά, χωρίς ενδοιασμούς για πράγματα που τα απασχολούν, τα δυσκολεύουν και τα αγχώνουν. Τα παιδιά έχουν συχνά δυσκολία να ζητήσουν βοήθεια. Για αυτό προσπαθήστε να εξακριβώσετε μαζί με το παιδί σας, αν κάποιο πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο από το παιδί ή αν χρειάζεται την βοήθειά σας!

2η λανθασμένη πεποίθηση: «Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να καταστέλλουν τα αρνητικά τους συναισθήματα!»

Είναι οδυνηρό να βλέπεις ένα παιδί να πάσχει, να είναι εξοργισμένο ή να εκδηλώνει με οποιοδήποτε άλλο ακραίο τρόπο τη συναισθηματική του ένταση. Αυτά τα συναισθήματα ανασύρουν συχνά αντίστοιχα δικά μας συναισθήματα αδυναμίας που νοιώθαμε και εμείς ως παιδιά, οπότε σχεδόν αντανακλαστικά απαντάμε ουρλιάζοντας: « Σταμάτα να ουρλιάζεις!!!»,  «Μην δημιουργείς καταστάσεις!!!», «Σταμάτα να κλαις τώρα! Γιατί δεν πρόσεχες;».

 Όταν όμως υπάρχει αυτή η συναισθηματική ένταση στο παιδί και εμείς ως γονείς αντιδρούμε με τον παραπάνω τρόπο μπορεί να προκαλέσουμε αρκετές συναισθηματικές επιπλοκές στον ψυχισμό του παιδιού μας. Αντί δηλαδή να  προσπαθήσουμε να εξερευνήσουμε το πρόβλημα που δημιουργεί αυτήν την φόρτιση, επικεντρωνόμαστε στην συμπεριφορά που έπεται του προβλήματος επειδή προκαλεί αμηχανία και δυσανασχέτηση σε εμάς.

Τι λέμε όμως στο παιδί μας με αυτόν τον τρόπο.

               α) Η συμπεριφορά σου είναι λάθος και δεν με ενδιαφέρει η συνθήκη που πλήγωσε τα συναισθήματά σου!

               β) Τα αρνητικά συναισθήματα είναι ντροπιαστικά και ως τέτοια πρέπει να μένουν κρυμμένα!

               γ) Τα δικά μου συναισθήματα είναι πιο σημαντικά από τα δικά σου!

Όταν τέτοιου είδους αντιδράσεις επαναλαμβάνονται από τους γονείς, μαθαίνει το παιδί να είναι καχύποπτο και επιφυλακτικό απέναντι στους γονείς του και κατά συνέπεια απέναντι σε όλους τους ενήλικες. Και τα παιδιά μαθαίνουν να καταπιέζονται και να μην εκφράζουν ποτέ τα συναισθήματά τους! Όταν αυτό το παιδί μεγαλώσει μπορεί να οδηγηθεί σε ανεξέλεγκτες εκρήξεις οργής, ένα αίσθημα ανεκπλήρωτου έως και σε διαταραχές προσωπικότητας. 

Ποια θα ήταν όμως η ενδεδειγμένη εναλλακτική πρόταση.

Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκφράζει τα συναισθήματά του χωρίς φόβο και βοηθήστε το να βρείτε μαζί μια λύση: « Έλα να σκεφτούμε και οι δύο μαζί τι μπορούμε να κάνουμε!»

Βεβαίως και δεν είναι εύκολο να αφήνουμε το παιδί μας να σπάει τα παιχνίδια του, αλλά όταν το βλέπουμε να είναι αναστατωμένο πρέπει να καθίσουμε και να μιλήσουμε με ειλικρίνεια. Τα παιδιά χρειάζονται έναν τρόπο να εκφραστούν και να εκτονωθούν όταν είναι εξοργισμένα και είναι γεμάτα αρνητικά συναισθήματα, αλλιώς επιβαρύνεται τελείως το νευρικό του σύστημα. Ο εγκέφαλός του παιδιού δεν είναι ακόμα αρκετά ανεπτυγμένος, ώστε να επεξεργαστεί με τον κατάλληλο τρόπο τα συναισθήματά του.

Για  αυτό χρειάζεται την καθοδήγηση των μεγάλων  ώστε να δοθεί νόημα σε αυτά που νιώθει. Βοήθεια χρειάζεται το παιδί και στην ανακάλυψη τρόπων, ώστε να εκφράζονται τα  αρνητικά συναισθήματα με δημιουργικό τρόπο αντί με καταστροφικό. Δείξτε του ότι όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και προσπαθήστε να του εξηγήσετε τι συμβαίνει. Όταν το παιδί είναι πολύ  αναστατωμένο και εξοργισμένο πάτε το σε μια απομακρυσμένη τοποθεσία μακριά από ανθρώπους και μείνετε μαζί του μέχρι να ηρεμίσει συναισθηματικά. Μιλήστε του γιατί αναστατώθηκε και προσπαθήστε μαζί να βρείτε μια λύση. 

3η λανθασμένη πεποίθηση: «Προσπάθησε πάση θυσία να γίνεις αρεστός στους άλλους!»

Ποιος δεν θα ήθελε να διαβιεί το παιδί του μια ήρεμη και ικανοποιητική ζωή; Και όταν έχουμε κατά νου, ότι αυτή η εποχή αποτελεί μια περίοδο, όπου τα παιδιά προσπαθούν να διευρύνουν τις σχέσεις τους και έξω από τον στενό οικογενειακό κύκλο, προσπαθώντας να κάνουν φίλους και να ομαδοποιηθούν στο σχολείο;

Πώς θα μπορούσε λοιπόν η παραπάνω πεποίθηση να  μεταφραστεί σε διαδικασίες που αφορούν ιδιαίτερα την  παιδική ηλικία;

Συνήθως η ερμηνεία που δίνουμε ως γονείς γίνεται  με έναν απόλυτο τρόπο. Εξηγούμε στα παιδιά μας,  ότι πρέπει να τα έχουν καλά με όλους και τα ενθαρρύνουμε μονομερώς προς το να φέρονται φιλικά σε όλους στο σχολείο,  ανεξαρτήτως της στάσης και συμπεριφοράς των άλλων! Και το γεγονός ότι οι δάσκαλοι δεν διαμαρτύρονται ότι τα παιδιά μας μπλέκονται σε καβγάδες και τσακωμούς με τους συμμαθητές τους, δεν αποτελεί  σημάδι καθησυχασμού προς αυτήν την κατεύθυνση;

Ή μήπως όχι; Μήπως ελλοχεύει κάποιος κίνδυνος σε αυτήν την στάση;

Αν διδάξουμε στα παιδιά μας να είναι φιλικά προς όλους, ανεξαρτήτως συνθηκών, υπάρχει ο κίνδυνος να πιστέψουν ότι οι άλλοι είναι πιο σημαντικοί από τα ίδια, γι’ αυτό θα πρέπει να γίνονται πάση θυσία αρεστοί από όλους!

Άρα, τι θα ακούνε τα παιδιά μας; Μήπως: «Άμα δεν κάνεις αυτό που θέλω, δεν θα είσαι φίλος μου!»; Και, στην ουσία, τι σημαίνει αυτό; Μήπως καθιστούμε έτσι τα παιδιά μας επιρρεπή προς εκμετάλλευση από τους άλλους;

Σ’ ένα πολύ πρακτικό επίπεδο αυτό θα σήμαινε π.χ. ότι, για να τα έχουν καλά με τους άλλους, θα τους επιτρέπουνε να αντιγράφουν τα μαθήματά τους ή ακόμη χειρότερα να κάνουν αυτά τα μαθήματά των άλλων, αντί να τα λύνουν οι ίδιοι οι συμμαθητές! Ίσως σε παλαιότερες εποχές, όπου οι κοινωνικές συνθήκες ήταν διαφορετικές, αυτό να σήμαινε αλληλεγγύη. Η σύγχρονη όμως έρευνα έχει καταδείξει, ότι όσοι μαθαίνουν ήδη από τα παιδικά τους χρόνια να γίνονται συμπαθείς από τους άλλους πάση θυσία, αποκτούν μειωμένη αυτοπεποίθηση και δυσκολεύονται πολύ να πάρουν αποφάσεις στη ζωή τους!

Ποια θα ήταν όμως η ενδεδειγμένη εναλλακτική πρόταση

Ευγένεια και σεβασμός προς τους άλλους σημαίνει, πρωτίστως, ότι αναγνωρίζω τα δικά μου συναισθήματα και τις δικές μου ανάγκες και τις σέβομαι! Μόνο έτσι μπορώ να σεβαστώ και τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων, επιμένοντας όμως και στα δικά μου θέλω. Ένα παιδί πρέπει να ενθαρρύνεται να ακολουθεί τους δικούς του στόχους και τα δικά του ενδιαφέροντα!

Δεν θα έπρεπε να εξαναγκάζεται από κανέναν να κάνει κάτι που δεν το θέλει. Ποια θα έπρεπε να είναι η στάση του παιδιού μας σε απειλές και ατάκες του είδους «Άφησέ με να αντιγράψω τα μαθήματά σου, αλλιώς δεν θα είσαι φίλος/φίλη μου!»;  Το παιδί θα πρέπει να ενθαρρυνθεί στο να αρνείται  με ευγένεια και με αποφασιστικότητα! Αυτά τα παιδιά δεν είχαν, ούτως ή άλλως, καμία πραγματική πρόθεση να είναι φίλοι του!

Τα παιδιά που έχουν μάθει να υποστηρίζουν τον εαυτό τους και να μην επιτρέπουν στους άλλους να τα εκμεταλλεύονται, έχουν αυτοπεποίθηση, γνωρίζουν την αξία τους ως άνθρωποι και θα μπορούν ως ενήλικες να επιτυγχάνουν πιο αποτελεσματικά τους στόχους τους.

 4η λανθασμένη πεποίθηση: «Αν δεν βγάλεις καλούς βαθμούς στο σχολείο, δεν θα βρεις δουλειά!»

«Πάλι έγραψες κάτω από την βάση! Θέλεις να γίνεις ντελιβεράς;».

 Όταν τα παιδιά τα κάνουν θάλασσα στο διαγώνισμα ή παραμελούν τα μαθήματά τους, οι γονείς θεωρούν πολλές φορές, ότι ο μοναδικός τρόπος για να τα ταρακουνήσουν, είναι να προφητεύουν ένα σκοτεινό επαγγελματικό μέλλον.

Βεβαίως είναι ευχάριστο και καθησυχαστικό να βγάζουν τα παιδιά μας καλούς βαθμούς και να τα ενθαρρύνουμε προς την κατεύθυνση της επιμέλειας. Χρειάζεται όμως να είμαστε προσεκτικοί!

Είναι πολύ εύκολο να καταστήσουμε τα παιδιά μας βαθμοθήρες με μοναδικό προσανατολισμό την απόδοση. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να γίνει σύγχυση της καλής βαθμολογίας με  την επιτυχία και την ευτυχία, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη απογοήτευση αργότερα. Πώς θα νοιώσει άραγε αυτό το παιδί αν δεν μπει στην σχολή της επιλογής του ή αν δεν προσληφθεί στην δουλειά των ονείρων του;

Ας θυμηθούμε τα δράματα που εξελίσσονται κάθε καλοκαίρι μετά την ανακοίνωση των βάσεων στις πανελλαδικές εξετάσεις. Η ζωή δεν είναι πάντα δίκαιη, ιδιαίτερα όταν έχουμε επενδύσει υπερβολικά και έχουμε κοπιάσει σκληρά για τους καλούς βαθμούς μας και αυτοί δεν μας αποφέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Ο άνθρωπος που είναι αποκλειστικά προσανατολισμένος προς την επιτυχία, μπορεί πολύ εύκολα να κατηγορήσει τον εαυτό του ή τις ικανότητές του, αν κάτι δεν του έλθει όπως το έχει φανταστεί!

Όταν π.χ. επιλεχθεί ένας άλλος για την δουλειά των ονείρων του, η πρώτη σκέψη που θα κάνει θα είναι κάποιο είδος αυτομομφής, ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτόν και όχι ότι ο άλλος υποψήφιος μπορεί απλώς να ήταν πιο κατάλληλος για την θέση αυτή!

Ποια θα ήταν  η ενδεδειγμένη εναλλακτική πρόταση

Kανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η μόρφωση αποτελεί αξιόλογο αγαθό! Μπορεί να ανοίξει πολλές «πόρτες» και να δώσει τη δυνατότητα να γίνουμε κοινωνοί εμπειριών ανεκτίμητης αξίας.  Όντως, είναι σημαντικό να διδάξουμε στα παιδιά μας ότι πρέπει να κοπιάσουνε πολύ για να κατακτήσουν τη γνώση, μιας και «τα καλά κόποις κτώνται», όπως λέγανε και οι παππούδες μας.

Ας μην συγχέουμε όμως την γνώση με τους καλούς βαθμούς! Πολύ περισσότερο πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας να εκτιμούν την γνώση και τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τις δυνατότητες που απορρέουν από αυτήν παρά τους καλούς βαθμούς, που ούτως ή άλλως είναι πρόσκαιροι! Εξάλλου οι χαμηλότεροι βαθμοί στο σχολείο, δεν αποτελούν δείκτες χαμηλότερης ευφυΐας! Ας θυμηθούμε μερικούς από τους μεγαλύτερους επιστήμονες και εφευρέτες των προηγούμενων αιώνων!

Ο Howard Gardner, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Harvard, στο βιβλίο του «Frames of Mind» διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης, σύμφωνα με την οποία η νοημοσύνη κάθε ανθρώπου χωρίζεται σε εννιά (τουλάχιστον) τομείς, οι οποίοι εδράζονται σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου και είναι οι:

1) Λεκτική / γλωσσική νοημοσύνη

2) Λογικό-μαθηματική νοημοσύνη

3) Σωματική-κιναισθητική νοημοσύνη

4) Μουσική νοημοσύνη

5) Διαπροσωπική νοημοσύνη )

6) Ενδοπροσωπική νοημοσύνη

7) Χωρική νοημοσύνη

8) Υπαρξιακή νοημοσύνη

9) Φυσιοκρατική νοημοσύνη

Τα γνωστά τεστ νοημοσύνης μετράνε μόνο τη λογική ευφυΐα και εξαιρούν όλες τις υπόλοιπες μορφές, στις οποίες όμως θα μπορούσε να είναι ευφυή τα δικά μας παιδιά!

Η Αναστασία Τσελεκίδου είναι Ψυχοθεραπεύτρια – Εκπαιδευτικός και βρίσκεται μαζί με τους συνεργάτες της στο: Παγκράτι, Καλλιθέα, Παλαιό Φάληρο, Ψυχικό.
Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο Facebook (ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΣΕΛΕΚΙΔΟΥ) ή
στο e-mail: psychotherapies9@gmail.com.